ارزیابی و اولویت بندی عوامل مورفومتری موثر در تشکیل و گسترش مخروط افکنه ها (مطالعه موردی: مخروط افکنههای دامنه جنوبی البرز در استان سمنان)

در مورد ژئومورفولوژی مناطق خشک و نیمه خشک بیابان های ایران مطالعات گسترده ای انجام شده اما در این بین مخروط افکنه ها به رغم دارا بودن پتانسیل های محیطی ، به طور تخصصی کمتر مورد مطالعه قرار گرفته اند. بین حوضه های آبخیز و مخروط افکنه ها به عنوان مهمترین اشکال ناهمواری های مناطق خشک و نیمه خشک، روابطی وجود دارد که استفاده از آنها هم از ابعاد مخروط افکنه ها را مشخص می کند و هم تاثیر عوامل مختلف در شکل گیری مخروط افکنه ها را به صورت کمی نشان می دهد. در این تحقیق جهت یافتن مناسب ترین مدل در دامنه جنوبی البرز در سمنان از ویژگی های مورفومتری حوضه ها استفاده شده است. برای این منظور محدوده ی 44 حوضه آبخیز و مخروط افکنه های وابسته به آنها با استفاده از نقشه های توپوگرافی 1:50000 تعیین شد. هم چنین محیط نرم افزاری google earth pro6 برای دقت بیشتر مورد استفاده قرار گرفت. در مرحله بعد، خصوصیات یازده گانه فیزیوگرافی حوضه های آبخیز، شامل مساحت، محیط، میانگین ارتفاع، اختلاف ارتفاع، شیب حوضه، طول حوضه، طول کل آبراهه، طول آبراهه اصلی، ضریب شکل حوضه، شیب آبراهه اصلی و تراکم زهکشی به کمک سیستم اطلاعات جغرافیایی (gis) حاصل شد. سپس ارتباط بین ابعاد مخروط افکنه ها به عنوان متغیر وابسته، با کمیت های مورفولوژی حوضه ها به عنوان متغیر مستقل، به کمک نرم افزار spss و روش رگرسیون چند متغیره مورد بررسی آماری قرار گرفت. نتایج بیانگر آن است که از میان عوامل مستقل، به ترتیب متغیرهای مساحت، محیط، طول حوضه، طول کل آبراهه، طول آبراهه اصلی و تراکم زهکشی حوضه های آبخیز بیشترین تاثیر را در گسترش ابعاد مخروط افکنه ها داشتند و توانستند به مدل رگرسیونی راه یابند.